Tigin Kişmir, “98 Oktan yok 95 kullanın” söylemi ciddi bir meseledir
Sessiz maliyet, görünmeyen yük
“98 oktan yok, 95 kullanın” söylemi teknik bir detay değil hem vatandaşın cebini hem de soluduğumuz havayı ilgilendiren ciddi bir mesele. Ortalama hesaplamalar, yanlış yakıtın 5 yılda 450 bin TL’ye varan ek masrafa yol açabileceğini gösteriyor.
Son aylarda sıkça duyduğumuz bir cümle var: “98 oktan üretimi yoktur, piyasada sadece 95 vardır; onu kullanın.” Bu ifade, kulağa teknik bir açıklama gibi geliyor. Ancak gerçekte bu söz hem motor sağlığını hem vatandaşın bütçesini hem de çevreyi etkileyen çok katmanlı bir soruna işaret ediyor.
Modern motor teknolojileri artık 20 yıl öncesinin şartlarında çalışmıyor. Turbo beslemeli, yüksek sıkıştırmalı ve direkt enjeksiyonlu motorlar, yüksek oktanlı yakıta ihtiyaç duyar. 98 oktan yerine 95 oktan yakıt kullanıldığında;
- Motor, vuruntuyu önlemek için kendini korumaya alır; performans düşer.
- Yakıt tüketimi artar.
- Yanma verimi bozulduğu için karbon birikimi yükselir.
- Uzun vadede piston, supap ve katalitik konvertör gibi pahalı parçalar zarar görür
Lefkoşa’da bir servis ustası geçen ay şunu anlattı
98 oktan isteyen bir Alman sedan uzun süre 95’le kullanılmış. Supap uçları yanmış, katalitik konvertör tıkanmış. Maliyet: 68 bin TL.
İstanbul’da bir filo yöneticisi, 30 araçta 98 yerine 95 kullanmaya başladıktan sonra yakıt tüketiminin %7 arttığını fark etti. 5 ay sonunda yakıt farkı 180 bin TL’ye ulaştı.
Ankara’da aynı model iki araç: biri 98, diğeri 95 oktan kullanıyor. Üç yıl sonunda 95 kullanan aracın buji ve sensör değişimi iki kat fazla yapılmış.
Yıllık 15 bin kilometre yol yapan bir sürücü için ortalama hesaplamaya göre:
- Sadece yakıt verimsizliğinden dolayı 50–200 bin TL arasında ek harcama oluşur.
- Bakım, buji, sensör ve katalitik konvertör arızaları da eklendiğinde toplam ek maliyet 200–450 bin TL’ye çıkabilir. Bu hesaplama her araç için birebir geçerli olmasa da tablo nettir: yanlış yakıt, sessiz ama çok pahalı bir hatadır.
Sorun sadece cebimizle sınırlı değil
Motor, düşük oktanla çalıştığında tam yanma yapamaz ve daha fazla karbonmonoksit (CO), azot oksit (NOx) ve yanmamış hidrokarbon (HC) salar. Avrupa Çevre Ajansı verilerine göre, yanlış oktanlı yakıt şehir içi emisyonlarını %6–9 artırabiliyor. Kıbrıs’ta sıcak hava ile birleşince hava kalitesi daha da düşüyor. Bu mesele, motor sağlığından öte, çocuklarımızın soluduğu hava meselesidir.
Avrupa’da Almanya, Fransa ve İtalya gibi ülkelerde hem 95 hem 98 oktan aynı anda satılır. Vatandaş kendi aracına uygun olanı seçer. 98 daha pahalı olsa da seçenek ortadan kaldırılmaz. Almanya’da 98 oktan “Super Plus” olarak raflarda yer alır, fiyat farkı litre başına 0,20–0,25 Euro’dur. KKTC’de ise tek tip yakıt politikası uygulanıyor; bu kısa vadede kolaylık, uzun vadede motor arızası ve emisyon artışı demektir.
Bu konu yalnızca yakıt üreticilerinin değil, teknik odaların, mühendislik birliklerinin ve enerji planlayıcılarının da sorumluluğundadır. Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Makine Mühendisleri Odası veya Enerji Dairesi gibi kurumlar, yakıt kalitesi ve motor uyumu hakkında kamuoyuna rehberlik etmelidir. Yakıt kalitesi düşüklüğü bireysel kullanıcıyı olduğu kadar ülke ekonomisini de etkiler.
Yakıt verimsizliği = daha fazla ithalat = döviz kaybı.
Küçük farklar bile enerji verimliliği politikalarını etkiler. Bugün 95 oktanla idare edilen motorlar, yarın hem döviz rezervlerini hem çevre hedeflerini sessizce aşındırıyor.
“98 oktan yok” söylemi yalnızca bir yakıt açıklaması değil; bir politika testidir. Bu mesele ekonomik adalet, çevre sorumluluğu ve vatandaşın güveniyle ilgilidir. Yanlış yakıt, uzun vadede hem araca hem bütçeye hem de çevreye zarar verir. Çözüm basit: vatandaşın seçme hakkı korunmalı, teknik bilgiler şeffaf paylaşılmalı, ilgili kurumlar çözümün bir parçası olmalıdır. Çünkü mesele sadece motor sesi değil; geleceğin ekonomisi ve çocuklarımızın soluduğu havadır.
